Blog

A Najeriya, ana amfani da Lambar Shaidar Haraji (Tax Identification Number – TIN) domin gane mutum ko kamfani a tsarin biyan haraji. Wannan lamba ce ta musamman da Hukumar Haraji ta Tarayya (FIRS – Federal Inland Revenue Service) ko ta Jiha ke bayarwa ga kowane ɗan ƙasa ko kasuwanci da yake biyan haraji.
TIN tana da matuƙar muhimmanci saboda tana taimakawa gwamnati wajen gano waɗanda suke biyan haraji, da kuma tabbatar da cewa ana bin doka wajen gudanar da kasuwanci.

Kowane mutum mai aiki, mai sana’a, kamfani, ko ƙungiya da aka yi rijista a hukumar CAC (Corporate Affairs Commission) dole ne ya mallaki TIN domin gudanar da harkokin kasuwanci a cikin ƙa’ida.

2. Menene Ma’anar TIN?

TIN (Tax Identification Number) wata lamba ce mai haruffa goma sha ɗaya (11 digits) da ke bambanta kowane mutum ko kamfani a tsarin haraji na Najeriya.
Ana amfani da ita wajen:

• Gano masu biyan haraji.

• Binciken bayanan kasuwanci.

• Rijistar VAT (Value Added Tax).

• Samar da takardar Tax Clearance Certificate (TCC).

• Tabbatar da ingancin kasuwanci kafin bude asusun banki ko shiga kwangila.

A takaice, TIN tana aiki kamar “lambar shaida ta haraji”, wacce ke tabbatar da cewa kai ko kasuwancinka kana cikin tsarin gwamnati na biyan haraji.

3. Waɗanne Mutane ke Buƙatar Samun TIN?

A ƙasar Najeriya, kusan kowa yana buƙatar TIN idan yana da alaƙa da haraji ko harkar kuɗi ta doka.
Ga jerin masu buƙata:

1. Mutane masu aiki (salary earners): duk wanda yake karɓar albashi daga gwamnati ko kamfani.

2. ’Yan kasuwa masu zaman kansu (business owners): kamar masu shago, masu mota, masu aikin kan-kansu, da sauransu.

3. Kamfanoni da cibiyoyi: duk kamfani da aka yi wa rijista a CAC dole ne ya sami TIN.

4. Masu neman kwangila, tallafin gwamnati, ko bashi daga banki.

5. Masu harkokin shigo da kaya ko fitarwa (import/export traders).

Wato idan kana son yin kasuwanci a cikin ƙa’ida, ko buɗe asusun kasuwanci a banki, ko neman kwangila daga gwamnati – sai kana da TIN.

Karanta:

Karanta:

Yadda Ake Lissafin Rabon Riba da Asara a Huldar Hadaka a Kasuwanci

Talla: Muhimmancin Talla da Kuma Gudummuwar da ta ke ba Kasuwanci

4. Dalilan da Yasa TIN ke Da Muhimmanci

TIN ba kawai wata lamba ce ba – tana da matuƙar amfani ga kowa da kowa. Ga wasu daga cikin amfaninta:

• Biyan Haraji cikin Sauƙi: tana ba ka damar biyan haraji kai tsaye ta hanyar hukumar FIRS ko SIRS.

• Buɗe Asusun Kasuwanci a Banki: bankuna da yawa ba sa buɗe asusun kamfani sai an gabatar da TIN.

• Samun Takardar Tax Clearance: ana buƙatar TIN kafin a ba da shaidar TCC.

• Shiga Kwangila da Gwamnati: idan kana son yin aiki da gwamnati, dole ne ka nuna TIN ɗinka.

• Rijistar VAT: idan kana sayar da kaya ko sabis da ake ɗora VAT, TIN na wajaba.

• Goyon bayan Tsarin Gwamnati: yana taimakawa gwamnati wajen sanin waɗanda ke biyan haraji da kuma inganta tattalin arziki.

5. Abubuwan Da Ake Bukata Don Samun TIN

 Ga Mutane (Individuals):

• Katin Shaida (National ID, Fasfo, ko Lasisin Tuƙi).

• BVN ko NIN.

• Takardar shaidar adireshi (kamar NEPA bill).

Ga ’Yan Kasuwa Masu Zaman Kansu (Business Name):

• Takardar rijistar kasuwanci daga CAC.

• Shaidar mallakar kasuwanci (CAC certificate).

• Katin Shaida na mai kasuwanci.

Ga Kamfanoni Masu Rijista (Limited Liability Companies):

• Certificate of Incorporation.

• Sunayen daraktoci da bayanansu.

• Takardar adireshin ofis.

• Cikakkun bayanan kamfani.

6. Yadda Ake Samun TIN (Mataki-mataki)

Hanya ta 1: Ta Hanyar Intanet (Online Registration)

1. Je zuwa shafin Joint Tax Board (JTB) ko FIRS Portal.

2. Zaɓi ko kai mutum ne ko kamfani.

3. Cika fom ɗin da bayananka (BVN/NIN, suna, adireshi, lambar waya, da imel).

4. Loda takardun da ake buƙata (ID, CAC, da sauransu).

5. Danna “Submit.”

6. Bayan an tabbatar, za ka samu TIN ɗinka ta imel ko SMS.

Hanya ta 2: Ta Hannu (Offline / FIRS Office)

1. Je ofishin Federal Inland Revenue Service (FIRS) ko State IRS mafi kusa.

2. Cika fom ɗin da aka bayar a wurin.

3. Gabatar da takardun shaida.

4. Bayan tantancewa, za a baka TIN certificate naka.

7. Yadda Ake Tantance Ko Kana Da TIN

Idan baka da tabbaci ko kana da TIN, zaka iya duba shi ta hanyar:

1. Ziyarar https://tinverification.jtb.gov.ng/

2. Shigar da BVN, NIN, ko CAC Number.

3. Idan kana da TIN, za ta bayyana a nan take tare da sunanka.

8. Matsalolin Da Ake Fuskanta Lokacin Samun TIN

• Idan bayanan BVN ko NIN sun banbanta da sunan da ke CAC, za a samu jinkiri.

• Wasu mutane suna amfani da agents da ba su da izini – hakan yana haifar da yaudara.

• Rashin loda takardun da suka dace.

• Imel mara aiki ko rashin karɓar sakon tabbatarwa.

Shawara: A tabbatar duk bayanan da kake bayarwa suna daidai da bayanan da ke kan BVN/NIN da CAC kafin ka fara rijista.

9. Tambayoyi da Amsoshi (FAQs)

Q1: Shin samun TIN yana da kuɗi?
 A’a. Samun TIN daga FIRS ko JTB kyauta ne. Amma wasu suna amfani da agents masu cajin kuɗi na sabis kawai.

Q2: Shin mutum zai iya samun TIN fiye da ɗaya?
 A’a. TIN ɗaya ne kawai ake baiwa mutum ko kamfani ɗaya. Idan ka yi rijista sau biyu, ana iya soke ɗaya.

Q3: Shin TIN da VAT ɗaya ne?
 A’a. TIN shi ne lambar shaida ta haraji, yayin da VAT wata nau’in haraji ne da ake biya idan ana siyar da kaya ko sabis.

Q4: Yaya tsawon lokacin da yake ɗauka kafin a samu TIN?
 Yana iya ɗaukar kwanaki 2–5 idan bayananka sun cika daidai.

Karanta: 

CAC DA AMFANIN TA: Fahimtar Hukumar Rajistar Kamfanoni ta Najeriya (CAC) da Muhimmancinta

Kammalawa

Lambar TIN tana da matuƙar muhimmanci ga kowane ɗan Najeriya da ke son yin kasuwanci cikin ƙa’ida ko gudanar da harkar kuɗi da gwamnati. Samunta yana taimaka maka ka bi dokokin haraji, ka guji tara, kuma ka samu damar shiga manyan damammaki kamar kwangila, bashi, da rijistar VAT.

Idan har baka da TIN ba tukuna, yanzu lokaci ne da ya dace ka je ka yi rijista ta hanyar JTB portal ko ofishin FIRS mafi kusa. Wannan mataki na ɗaya daga cikin abubuwan da ke tabbatar da cewa kai ɗan ƙasa ne mai bin doka da kuma mai taimakawa wajen cigaban ƙasar Najeriya.

Author Profile

Ibrahim Buhari

IBRAHIM BUHARI Shahararren marubuci ne game da sana'oi, Digital Skills da sauransu shine kuma shugaban kamfanin HS Global Wato Shugaba a Wannan Website ta Hausawa Site

Latest entries

• KasuwanciOctober 23, 2025Lambar TIN a Nigeria: Ma’ana, Amfani da Yadda Ake Mallakar ta
• Kiwon LafiyaOctober 22, 2025Zogale: Sinadaran Sa da Amfanin Sa ga Lafiyar Jiki
• Kiwon LafiyaOctober 21, 2025ZUMA: Amfanin Ta, Hanyoyin Samar Da Ita, Da Muhimmancin Ta Ga Lafiya
• Kiwon LafiyaOctober 20, 2025Maganin Karfin Maza: Hanyoyin Gargajiya na Kara Kuzarin Maza