Zuma tana daga cikin manyan kyaututtukan da Allah Ya halitta domin amfani da bil’adama tun zamanin da. A cikin Al-Qur’ani mai girma, Allah Madaukakin Sarki Ya ambaci ƙudan zuma da zuma a cikin Suratun Nahl, inda Ya bayyana cewa akwai magani a cikin abin da ƙudan zuma ke fitarwa. Wannan yana nuna cewa zuma ba kawai abinci ba ce mai daɗi, amma kuma tana da fa’idodi masu yawa ga lafiyar ɗan Adam. Hausawa na cewa, “Zuma maganin kowane ciwo ne, in dai mutum bai ƙi yin amfani da ita ba.” Wannan magana tana nuni da yadda ake ɗaukar zuma a matsayin wani muhimmin sinadari na warkar da jiki a cikin al’adun gargajiya.
A mahangar kimiyya kuma, masana sun tabbatar da cewa zuma tana ɗauke da sinadaran antioxidants, enzymes, amino acids, da ma’adinai kamar calcium, iron, potassium, da magnesium. Wadannan sinadarai suna taimakawa wajen ƙarfafa jiki, rage gajiya, da kare garkuwar jiki daga cututtuka. Zuma tana daga cikin magungunan musulunci tana da sinadarai masu kashe ƙwayoyin cuta (antibacterial) da masu rage kumburi (anti-inflammatory), wanda hakan ke sa ta zama magani mai amfani a fannoni da dama na lafiya.
A al’adance, Hausawa sun dade suna amfani da zuma wajen yin magani, musamman wajen warkar da raunuka, rage tari, da ƙarfafa jiki bayan ciwon jiki ko haihuwa. Haka kuma, a addinin Musulunci, Manzon Allah (Sallallahu Alaihi Wasallam) ya ce, “Ku yi amfani da zuma domin magani, domin tana da magani ga kowane ciwo.” Wannan hadisi ya tabbatar da matsayin zuma a matsayin halal da magani mai albarka.
Haka kuma, zuma tana taka muhimmiyar rawa a tattalin arzikin jama’a. A yau, kasuwancin zuma ya bunƙasa sosai a Najeriya da sassan duniya, inda ake samar da zuma ta hanyar kiwon ƙudan zuma (beekeeping) domin kasuwanci da magani. Wannan ya zama wata hanya mai sauƙi ga matasa da manoma domin samun ƙarin kuɗi ba tare da wahala ba.
Don haka, zuma ba kawai abinci ba ce, amma wata ni’ima ce ta Allah da ke tattare da alheri mai yawa. Wannan blog ɗin zai yi cikakken bayani game da asalin zuma, yadda ake samar da ita, amfaninta ga lafiya, da kuma rawar da take takawa a magungunan gargajiya.
Table of Contents
2. Asalin Zuma da Hanyoyin Samar Da Ita
Asalin zuma yana fitowa ne daga ƙudan zuma (Apis mellifera), waɗanda ke tattara ruwan fure mai ɗan zaƙi daga shuke-shuke daban-daban. Wannan ruwan fure ake kira nectar. Ƙudan zuma sukan tattara wannan nectar ta hanyar tsotsa da bakin su sannan su mayar da shi cikin wani na musamman da ke cikin ciki na jiki mai suna honey stomach. A can ne suke haɗa shi da wasu enzymes na jikinsu domin ya fara canzawa zuwa zuma.
Bayan sun tattara isasshen nectar, ƙudan zuma sukan koma gidan su (hive), inda suke zuba wannan ruwan a cikin wax cells na ginin su. Sauran ƙudan zuma sukan ci gaba da motsa fikafikai domin busar da wannan ruwan fure har sai ya zama kauri kamar zuma. Bayan haka, sai su rufe ɗakin da zuma take da wani wax domin kare ta daga ƙura da datti. Wannan tsarin yana iya ɗaukar kwanaki da yawa, amma yana tabbatar da cewa zuma ta bushe da kyau kuma tana iya dorewa na dogon lokaci ba tare da ta lalace ba.
Akwai nau’o’in ƙudan zuma da dama, amma mafi yawan masu samar da zuma mai inganci su ne honey bees. Wadannan ƙudan suna rayuwa ne cikin tsari mai kyau — akwai Sarauniya (Queen bee), ma’aikata (workers), da maza (drones). Sarauniya tana da alhakin haihuwar ƙudan zuma, yayin da ma’aikata ke tattara abinci da kula da gidan su. Wannan tsarin tsari ya zama abin koyi wajen fahimtar yadda Allah Ya tsara halittu cikin hikima.
A Najeriya, musamman a arewacin ƙasar, akwai masu kiwon ƙudan zuma a wurare kamar Katsina, Kano, Bauchi, da Taraba. Ana amfani da kwalabe ko guga na musamman domin tara zuma daga gidajen ƙuda. Ana iya yin hakan ta hanyoyi biyu:
Na Gargajiya: inda ake amfani da akushi ko guga da ake ratayawa a kan bishiya, kuma ƙudan zuma sukan zo su yi gida a ciki.
Na Zamani: inda ake amfani da kwalabe ko tsarin modern beehive wanda ke ba da damar tattara zuma cikin tsabta da sauƙi.
Kowane irin tsarin samarwa ne, manufar ita ce a tabbatar da cewa zuma tana kasancewa mai tsafta, ba tare da haɗawa da wani sinadari ba. Hakan ke sa zuma ta kasance organic da kuma cike da sinadaran da ke warkar da jiki.
3. Amfanin Zuma Ga Lafiya
Amfanin zuma ga lafiyar ɗan adam ba zai ƙare da ƙididdiga ba. A gaskiya, zuma tana cikin manyan kayan abinci da ke ɗauke da sinadarai masu fa’ida ga dukkan sassan jiki. Ga wasu daga cikin muhimman amfanin ta:
(a) Ƙarfafa Garkuwar Jiki
Zuma tana ɗauke da antioxidants kamar flavonoids da phenolic acids waɗanda ke kare jiki daga cututtuka. Wadannan sinadarai suna taimakawa wajen rage haɗarin kamuwa da ciwon zuciya, ciwon daji, da matsalolin hawan jini. Shan cokali ɗaya na zuma a kullum da safe kafin karin kumallo yana taimakawa wajen ƙarfafa garkuwar jiki.
(b) Maganin Tari da Mura
Zuma tana taimakawa sosai wajen rage tari da mura. Hakan ya sa ake haɗa zuma da citta (ginger) da lemon tsami domin samun sauƙi wajen shakar iska. Likitoci sun tabbatar da cewa zuma tana da sinadarai masu kashe ƙwayoyin cuta, wanda ke taimakawa wajen warkar da cututtukan makogwaro da ƙwayar hanci.
(c) Lafiyar Zuciya da Jini
Zuma tana taimakawa wajen rage cholesterol mara kyau a jiki (LDL) da ƙara wanda yake da kyau (HDL). Hakan yana kare zuciya daga matsalolin toshewar jijiyoyin jini. Shan zuma a cikin ruwan dumi ko madara da safe yana taimakawa wajen daidaita bugun zuciya da matsin jini.
(d) Maganin Fata da Gashi
Zuma tana ɗauke da sinadarai masu rage kumburi da kashe ƙwayoyin cuta, wanda ke taimakawa wajen warkar da raunuka da kumburin fata. Haka kuma ana amfani da zuma wajen yin face mask domin gyaran fata da cire datti. Idan aka haɗa zuma da madara ko kwai, tana taimakawa wajen ƙara hasken fata da laushi.
(e) Taimako ga Masu Ciwon Ciki
Masu fama da ciwon ciki (ulcer) sukan samu sauƙi idan suna amfani da zuma. Wannan saboda tana rage yawan acid a cikin ciki, kuma tana taimakawa wajen warkar da bangon ciki daga raunuka. Shan zuma da safe a cikin ruwan dumi yana taimakawa wajen rage ciwon ciki sosai.
(f) Ƙara Kuzari da Rage Gajiya
Zuma tana ɗauke da natural glucose da fructose, waɗanda ke samar da kuzari cikin sauri. Wannan yasa ‘yan wasa da masu aikin jiki sukan sha zuma kafin ko bayan motsa jiki domin ƙara ƙarfin jiki. Haka kuma, zuma tana taimakawa wajen dawo da ƙarfin jiki bayan an gaji.
(g) Maganin Ƙwayoyin Cuta
Zuma tana da sinadarai masu kashe ƙwayoyin cuta da ƙwayoyin fungus. Wannan yasa ake amfani da ita wajen warkar da raunuka ko tsaga, musamman idan aka shafa a wajen da ya ji ciwo. Wannan fa’ida ce da likitocin gargajiya da na zamani suka tabbatar da ita.
4. Zuma a Magungunan Gargajiya
Zuma tana da muhimmiyar rawa a cikin magungunan gargajiya na Hausawa da sauran al’ummomi. Ana haɗa ta da ganye, ‘ya’yan itatuwa, da wasu kayan ƙamshi domin warkar da cututtuka da dama. Ga wasu daga cikin shahararrun hanyoyin amfani da zuma a magungunan gargajiya:
(a) Zuma da Citta (Ginger)
Haɗin zuma da citta yana daga cikin shahararrun magunguna a arewacin Najeriya. Ana amfani da wannan haɗin domin:
Maganin mura, tari, da zazzaɓi
Ƙarfafa jiki da kuzari
Maganin ciwon ciki
Ana hada shi ta hanyar tafasa citta sannan a tace, a ƙara zuma, a sha sau biyu a rana.
(b) Zuma da Tafarnuwa (Garlic)
Wannan haɗin yana da matuƙar amfani wajen tsaftace jini da rage sinadaran guba a jiki. Haka kuma, yana taimakawa wajen rage matsin jini da kare zuciya. Ana murɗa tafarnuwa a cikin zuma sannan a sha ƙananan ƙwayoyi a kullum kafin karin kumallo.
(c) Zuma da Lemon Tsami
Wannan haɗin yana taimakawa wajen rage kitsen jiki (cholesterol), gyaran fata, da kuma taimakawa wajen narkar da abinci. Shan zuma da lemon a cikin ruwan dumi da safe yana taimakawa wajen tsaftace ciki da ƙara kuzari.
(d) Zuma a matsayin Maganin Sanyi (Aphrodisiac)
A gargajiya, ana ɗaukar zuma a matsayin maganin ƙarfafa sha’awa, musamman idan aka haɗa da kayan ƙamshi kamar habbatus sauda, citta, ko tafarnuwa. Wannan haɗin yana taimakawa wajen dawo da kuzari ga maza da mata, musamman bayan gajiya ko rashin lafiya.
(e) Zuma da Ganyen Neem ko Ganyen Moringa
Ana amfani da wannan haɗin wajen magance cututtuka kamar su ciwon suga, ciwon hanta, da matsalolin jini. Ganyen moringa idan aka tafasa da ruwa sannan aka haɗa da zuma yana taimakawa wajen dawo da ƙarfin jiki da ƙara sinadaran jini.
5. Amfanin Zuma
Zuma tana daga cikin kayan halitta da mata da maza ke amfani da su wajen gyaran jiki, fata da gashi. A al’adar Hausawa, musamman mata masu son tsafta da kyau, suna amfani da zuma wajen yin “maganin kyau” saboda ta kasance natural moisturizer wato abu mai danshi wanda ke sanya fata ta kasance laushi, haske, da santsi. Masana kimiyyar fata sun tabbatar da cewa zuma tana ɗauke da sinadarai masu kashe ƙwayoyin cuta (antibacterial) da kuma masu kare fata daga tsufa (anti-aging).
🌸 (a) Amfanin Zuma Wajen Gyaran Fata
Zuma tana taimakawa wajen tsaftace fata ta hanyar cire datti da ƙwayoyin da suka mutu. Idan aka haɗa zuma da madara ko ruwan lemon tsami, ana iya shafawa a fuska domin gyaran fata da kuma cire tabo. Haka kuma tana taimakawa wajen maganin kuraje (pimples) da kumburin fata saboda tana rage ƙwayoyin da ke haddasa su.
Hanyar Amfani:
Ɗauki cokali biyu na zuma da ɗan ruwan lemon tsami.
A gauraya su a kwano.
A shafa a fuska na tsawon minti 15.
A wanke da ruwan ɗumi.
Wannan yana taimakawa wajen cire ƙuraje da kuma ba fata haske cikin makonni biyu.
🌸 (b) Zuma Wajen Gyaran Gashi
Zuma tana ƙara laushi da ƙarfi ga gashi, musamman idan aka haɗa da man zaitun (olive oil) ko man kwakwa. A al’adance, Hausawa suna amfani da zuma wajen yin wanke gashi saboda tana taimakawa wajen cire ƙura da ƙwayoyin cuta da ke jawo ƙaiƙayi a kai.
Hanyar Amfani:
A haɗa cokali biyu na zuma da man zaitun.
A shafa a gashi da fatar kai.
A rufe da zani ko hula na minti 30.
A wanke da ruwan dumi da sabulu na gashi.
Idan aka yi hakan sau biyu a mako, yana sa gashi ya zama laushi, haske, kuma baya yankewa.
🌸 (c) Zuma Wajen Gyaran Jiki
Zuma tana da sinadarai da ke taimakawa wajen cire matattun ƙwayoyin fata da kuma sa jiki ya yi sheƙi. Idan aka haɗa zuma da garin oatmeal ko garin alkama, ana iya amfani da shi wajen yin “scrub” a jiki domin gyaran fata da cire datti. Wannan yana taimakawa mata da maza su samu fata mai kyau da santsi.
🌸 (d) Zuma a Matsayin “Natural Moisturizer”
Saboda zuma tana jawo danshi daga iska zuwa fata, tana hana fata ta bushe. Ana shafa ta kai tsaye bayan wanka ko kafin kwanciya domin fata ta samu danshi mai ɗorewa.
Wannan ya nuna cewa zuma ba wai don lafiya kawai ake amfani da ita ba, har ma wajen kyawun jiki da tsafta, wanda ya dace da maganar Hausawa cewa “Fata mai kyau tana farawa daga abinci mai kyau.”
6. Zuma Ga Jarirai da Mata Masu Juna Biyu
🍼 (a) Shin Jarirai Na Iya Cin Zuma?
A fannin lafiya, masana sun nuna cewa bai kamata jarirai ƙasa da shekara ɗaya su ci zuma ba saboda tana iya ɗauke da ƙwayoyin botulinum wanda ke iya jawo cuta mai haɗari ga jarirai. Amma bayan shekara ɗaya, ana iya ba su ƙananan ƙwaya domin ƙarfafa jiki.
🤰 (b) Amfanin Zuma Ga Mata Masu Ciki
Mata masu juna biyu suna buƙatar abinci mai gina jiki sosai. Zuma tana taimakawa wajen:
Rage tashin zuciya da amai.
Ƙarfafa jini saboda tana da iron da folic acid.
Taimakawa wajen narkar da abinci cikin sauƙi.
Samar da kuzari saboda tana da natural sugar wanda ke ba da ƙarfi ba tare da illa ba.
Shan cokali ɗaya na zuma da safe da kuma kafin kwanciya yana taimakawa wajen kwanciyar hankali da bacci mai daɗi ga mata masu ciki.
👩🍼 (c) Amfanin Zuma Bayan Haihuwa
Bayan haihuwa, jikin mace yana buƙatar ƙarin kuzari da ƙarfi domin dawowa daidai. Zuma tana taimakawa wajen ƙarfafa jiki, ƙara jini, da kuma taimakawa wajen warkar da raunukan haihuwa. A gargajiya, ana haɗa zuma da citta da tafarnuwa domin mata su sha bayan haihuwa domin dawo da ƙarfin jiki.
💡 (d) Hanyoyin Amfani
Zuma + Madara: Don ƙarfafa jini da ƙara lafiya.
Zuma + Lemon Tsami: Don tsaftace ciki da rage amai.
Zuma + Citta: Don ƙara kuzari bayan haihuwa.
Zuma tana taimakawa mata masu juna biyu da masu shayarwa, amma wajibi ne su tabbatar da cewa zuma ta kasance mai tsafta da inganci.
7. Hanyoyin Gane Zuma Ta Gaskiya (Original Honey) da Ta Jabu
A zamanin yau, ana samun zuma ta jabu da ake haɗawa da sukari, ruwa, ko wasu sinadarai don su yi kama da zuma ta gaske. Wannan ya zama babban ƙalubale ga masu amfani da zuma. Don haka, ya zama wajibi a koyi hanyoyin gane zuma ta gaskiya.
(a) Gwaje-Gwajen Gargajiya Na Gane Zuma:
Gwajin Wuta: Idan aka ɗora ɗan zuma a fitila ko takarda, kuma ba ta kama da sauƙi, wannan alama ce ta zuma ta gaske.
Gwajin Ruwa: Idan aka saka ɗan zuma a cikin ruwa kuma ta zauna a ƙasa ba ta narkewa, wannan zuma ce ta gaskiya.
Gwajin Ƙyalli: Zuma ta gaskiya tana da ƙyalli mai ɗan launin zinariya.
Gwajin Danshi: Zuma ta gaske ba ta da ruwa mai yawa; tana da ɗan kauri idan aka matsa ta tsakanin yatsu.
⚠️ (b) Alamomin Zuma Ta Jabu:
Idan tana da yawa kamar ruwa.
Idan tana yin kumfa sosai.
Idan tana da wari ko ɗan daci kamar sukari da aka ƙone.
(c) Illolin Shan Zuma Ta Jabu:
Shan zuma ta jabu na iya jawo ciwon ciki, ciwon sukari, da guba ga jiki. Saboda haka ana bada shawarar sayen zuma daga amintattun masu kiwon ƙudan zuma da aka tabbatar da tsafta.
Karanta:
8. Yadda Ake Adana Zuma Don Ta Dore
Zuma tana iya lalacewa idan aka adana ta ba daidai ba. Duk da cewa tana ɗaya daga cikin abinci mafi dorewa a duniya, idan ta samu ruwa ko zafi mai yawa, tana iya canza ɗanɗano da launi.
(a) Yanayin Ajiya
Ajiye zuma a cikin kwalba ko roba mai rufewa sosai.
Kada a bar ta a inda rana ke kai tsaye.
Ajiye ta a ɗakin da ke da sanyi mai matsakaici, ba ƙaranci sosai ba.
🧴 (b) Abubuwan Da Ake Guje Wa
Kada a saka cokali mai ɗan ruwa a cikin zuma, saboda hakan yana sa ta fara ruɓewa.
Kada a saka ta a cikin firiji saboda ta kan yi kauri sosai har ta yi wuya a amfani da ita.
(c) Idan Zuma Ta Ƙanƙance
Idan zuma ta yi kauri kamar daskarewa, ba matsala ba ce. A saka kwalban a cikin ruwan ɗumi (ba ruwan zafi sosai ba) na minti 10 domin ta narke. Wannan ba ya rage ingancinta.
Zuma tana iya ɗorewa shekaru da dama idan aka ajiye ta daidai. A gaskiya, masana sun gano zuma a kaburburan Masarawa da ta kai shekaru dubu amma har yanzu tana daɗi da amfani.
9. Kasuwancin Zuma
Kasuwancin zuma yana ƙara bunƙasa a Najeriya saboda amfanin ta da kuma sauƙin samun kudin shiga daga gare ta. Kiwo da sayar da zuma ya zama wata muhimmiyar sana’a da ke tallafa wa manoma da matasa musamman a yankunan karkara.
(a) Yadda Ake Fara Kasuwancin Zuma
Koyon Kiwo: Dole ne mutum ya koyi yadda ake kiwon ƙudan zuma domin guje wa cizo da lalata gida.
Siyan Kayan Aiki: Ana buƙatar beehive, kayan kariya, kwalabe, da smoker (na tura ƙuda).
Neman Wuri: Wurin da yake da shuke-shuke masu fure kamar ridi, mangwaro, da zogale ya fi dacewa.
Tattara Zuma: Ana tattara zuma bayan watanni uku zuwa shida bayan ƙudan sun gina gida.
(b) Sarrafa da Shiryawa
Zuma tana buƙatar a tace ta sosai kafin sayarwa domin cire tarkace. Daga nan sai a zuba cikin kwalabe masu kyau tare da tambarin suna. Hakan yana ƙara amincewar masu siyayya.
(c) Fa’idar Kasuwancin Zuma
Ba ya buƙatar babban jari.
Ana iya yin kiwo a gida.
Samun riba cikin lokaci kaɗan.
Ana samun ƙarin kayayyaki daga gidan ƙuda kamar wax da propolis waɗanda ake amfani da su wajen yin sabulu da kayan kwalliya.
(d) Dabarun Tallata Zuma
Yin tambari (label) mai kyau a kwalabe.
Tallata ta a kasuwanni, social media, da shagunan kayan lafiya.
Bayar da sample kyauta ga mutane don su gwada.
Yin haɗin gwiwa da likitocin gargajiya ko masu siyar da kayan lafiya.
(e) Tsafta da Aminci
A kasuwancin zuma, tsafta tana da muhimmanci. Idan aka yi kuskure a adanawa ko tacewa, zuma na iya lalacewa. Saboda haka, mai kasuwanci ya tabbatar da cewa duk kayan aiki suna da tsabta kuma babu ruwa ko ƙazanta da zai lalata zuma.
Zuma tana ɗauke da alheri mai yawa — daga kyawun fata, lafiyar jiki, taimako ga mata da jarirai, har zuwa samar da arziki ta hanyar kasuwanci. Idan mutum ya san yadda ake amfani da zuma ta halitta, zai amfana da ita a fannin lafiya, kyakkyawar fata, da tattalin arziki.
Kamar yadda Al-Qur’ani ya faɗa:
“Daga cikinta akwai abin sha daban-daban launuka, a cikinsa akwai magani ga mutane.” (Suratun Nahl: 69)
Wannan yana tabbatar da cewa zuma wata ni’ima ce daga Allah da ta haɗa lafiya, albarka, da arziki.
Zuma A Cikin Addini da Al’ada
Zuma tana da babban matsayi a cikin addinin Musulunci da al’adun gargajiya na Hausawa. Ba wai kawai ana ɗaukarta a matsayin abinci mai daɗi ba, amma tana da ma’anar ruhaniyya (spiritual significance) saboda albarkar da take ɗauke da ita. A cikin Al-Qur’ani mai girma, Allah Madaukaki Ya ambaci ƙudan zuma da zuma a cikin Suratun Nahl (16:68-69), inda Ya bayyana cewa akwai magani ga mutane a cikin abin da ƙudan zuma ke fitarwa. Wannan ayar ta tabbatar da cewa zuma tana cikin manyan ni’imomin da Allah Ya halitta don amfanin bil’adama.
(a) Zuma A Al-Qur’ani
Allah Ya ce:
“Kuma Ubangijinka Ya yi wa ƙudan zuma wahayi cewa: ‘Ki ɗauki gidaje daga cikin duwatsu da bishiyoyi da kuma abin da mutane suka gina, sa’an nan ki ci daga kowane ‘ya’yan itace, ki bi hanyoyin Ubangijinki cikin sauƙi.’ Daga cikinsu yana fitowa abin sha daban-daban launuka, a cikinsa akwai magani ga mutane. Lalle ne a cikin wannan akwai alama ga mutanen da suke yin tunani.”
(Suratun Nahl: 68-69)
Wannan ayar tana nuna cewa ƙudan zuma halitta ce mai bin umarnin Allah, kuma abin da suke samarwa (zuma) yana da magani da alheri ga ɗan Adam. Wannan ya nuna cewa zuma ba kawai abinci ba ce, amma ni’ima ce da ta haɗa kimiyya da addini.
(b) Zuma A Hadisan Manzon Allah (S.A.W)
An rawaito daga Ibn Abbas (R.A) cewa Manzon Allah (S.A.W) ya ce:
“Ku yi amfani da zuma, domin tana maganin kowane ciwo.”
(Bukhari da Muslim)
Wani hadisin kuma ya ce:
“Ku warkar da marasa lafiya da Qur’ani da Zuma.”
(Ibn Majah)
Wannan ya nuna cewa Manzon Allah (S.A.W) ya aminta da amfani da zuma wajen warkar da cututtuka ta jiki da ruhi. A cikin magungunan sunnah, zuma tana cikin manyan abubuwan da ake amfani da su tare da habbatus sauda (black seed) da zamzam domin samun lafiya da kariya daga cututtuka.
(c) Zuma A Al’adun Hausawa
A al’adun Hausawa, zuma tana da amfani sosai wajen:
Yin sakin aure ko bikin suna, ana yawan haɗa zuma da madara a matsayin abinci mai alheri.
Ana bada zuma ga masu ciwon ciki ko gajiya a matsayin magani.
A wasu yankuna, ana amfani da zuma wajen yin maganin ma’aurata domin ƙarfafa zumunci da ƙauna tsakanin miji da mata.
Hausawa na kallon zuma a matsayin “abincin albarka” saboda tana haɗa daɗi, lafiya, da tsabta. A gargajiyance, ana cewa, “Abincin da aka haɗa da zuma baya cutar da mai ci.” Wannan na nuna yarda da amincewar al’umma da amfani da zuma a kowace irin rayuwa.
(d) Ma’anar Ruhaniya
Zuma tana wakiltar tsafta da amana. A ruhi, ana kallon zuma a matsayin alamar albarka da rahama. Wannan ya dace da yadda ƙudan zuma suke aiki cikin natsuwa, tsari, da haɗin kai. A darasi na addini, hakan yana koya mana muhimmancin haɗin kai, gaskiya, da yin aiki tare domin amfanin al’umma.
Ƙarshe (Kammalawa)
Zuma, ko da yake ƙanana ce ga ido, tana ɗauke da hikima da albarka mai girma. Daga lokacin da ƙudan zuma ke tattara nectar har zuwa lokacin da ake cin zuma, akwai darussa masu yawa a ciki — darasin haɗin kai, aiki tukuru, da bin tsarin Allah.
A fannin lafiya, zuma tana warkar da cututtuka masu yawa kamar mura, ulcer, ciwon makogwaro, ciwon jini, da matsalolin fata. A fannin kyawun jiki, tana taimakawa wajen gyaran fata da gashi, tana ba fata laushi, kuma tana da sinadarai masu kare fata daga tsufa. Ga mata masu ciki da jarirai, zuma tana da fa’idodi masu yawa idan aka yi amfani da ita yadda ya dace.
A fannin kasuwanci, kiwo da sayar da zuma ya zama hanya mai muhimmanci ta samun kuɗi ga matasa da manoma. Haka kuma, zuma tana ƙara ɗaukaka tattalin arzikin ƙasar saboda tana da kasuwa a gida da ƙasashen waje.
A fannin addini, zuma tana da matsayin albarka da magani. Allah Madaukaki Ya tabbatar da hakan a cikin Al-Qur’ani, kuma Manzon Allah (S.A.W) ya tabbatar da amfaninta ga lafiya da rayuwa.
Saboda haka, zuma ba kawai abinci ba ce — wata baiwa ce daga Allah da ta haɗa lafiya, arziki, da darasi na rayuwa. Duk wanda ya fahimci amfaninta, ya san cewa rayuwa mai tsafta da lafiya na buƙatar amfani da ni’imomin da Allah Ya halitta kamar zuma.
Kamar yadda Hausawa ke cewa:
“Zuma ba ta fushi da kowa, amma tana da daɗin da kowa ke so.”
Wannan magana tana nuni da yadda kowa ke amfana daga wannan ni’ima ta Allah, mai warkar da jiki, zuciya, da ruhin ɗan Adam.
Author Profile

- IBRAHIM BUHARI Shahararren marubuci ne game da sana'oi, Digital Skills da sauransu shine kuma shugaban kamfanin HS Global Wato Shugaba a Wannan Website ta Hausawa Site
Latest entries
Kiwon LafiyaOctober 22, 2025Zogale: Sinadaran Sa da Amfanin Sa ga Lafiyar Jiki
Kiwon LafiyaOctober 21, 2025ZUMA: Amfanin Ta, Hanyoyin Samar Da Ita, Da Muhimmancin Ta Ga Lafiya
Kiwon LafiyaOctober 20, 2025Maganin Karfin Maza: Hanyoyin Gargajiya na Kara Kuzarin Maza
Kiwon LafiyaOctober 20, 2025Amfanin Citta (Ginger): Magunguna da Amfanin ta ga Lafiya